Илҳомлантирувчи тартибсизликларнинг қисқача фактлари
– Ижтимоий тармоқлар орқали оммавий тартибсизликларга чақирувлар уюштириш, ҳокимиятга нисбатан нафрат ва ишончсизлик уйғотиш, сепаратизм ғояларини тарғиб қилиш мақсадида тартибсизликлар етакчиларига хориждан катта миқдорда моддий-техник ва услубий ёрдам кўрсатилгани фактлари аниқланди.
Қорақалпоғистонга оид моддаларга ўзгартиришларни қўллаб-қувватлашдан бош тортишга қаратилган тайёр баёнотлар шаблонлари фаол тарқатилди. Қолаверса, уларни қуруқ бюрократик ва ҳуқуқий тилни холис билмайдиган оддий қорақалпоқлар ёзмагани аниқ. Хориждаги қорақалпоқларга Ўзбекистонга қайтиб, митингларда қатнашиш учун тайёр транспорт ва пул таклиф қилинди.
– Маъмурий биноларни зўрлик билан эгаллашга уринишдан бир неча кун аввал Нукус шаҳрида бошқа шаҳарлардан келганларнинг алоҳида ҳолатлари кузатилган эди. Бу рангли инқилобларнинг одатий технологияси, провокаторларни олдиндан тайёрланган жойларга олдиндан келтириш.
– Ижтимоий тармоқларда қорақалпоғистонликлар орасида олдиндан ваҳима тарқалди. Бу рангли инқилобларнинг таниқли техникасининг яна бир мисолидир.
– Ижтимоий тармоқларда ҳуқуқ-тартибот идораларининг барча вакиллари бутунлай провокаторлар томонига ўтгани, шунинг учун маъмурий биноларни осонгина эгаллаб олиши мумкинлиги, у ерда қурол-яроғ ҳамда талон-тарож қилинадиган нарса борлиги ҳақида тезислар тарқалди. Рангли технологиянинг яна бир мисоли.
– Қорақалпоғистон телеграм-каналларига республикадан ташқарида бўлган ва ноқонуний хатти-ҳаракатларга ундаган шахсларнинг зудлик билан катта миқдорда кириб келиши.
– Барча хорижий журналистларга "ҳайп" тўлқинини қўзғатиш учун "даҳшатли" сохта фотосуратларни юбориш. Рангли инқилобларда қўлланиладиган яна бир ҳийла.
– Ижтимоий тармоқларда бир вақтнинг ўзида воқеалар моҳиятини бузиб кўрсатувчи бир қанча шеърий мурожаатлар эълон қилинди. Бу конституцияга қарши қўзғолон ташкилотчиларининг қорақалпоқ халқининг антропологик хусусиятларини олдиндан ўрганганлигини кўрсатади. Гап шундаки, маҳаллий аҳоли тарихан ботирлар ҳақидаги шеърий мурожаатлар ва қўшиқларни чуқурроқ қабул қилишга мойил.
– Ўзларининг популистик мурожаатларида провокаторлар ҳудуддаги мавжуд ижтимоий-иқтисодий муаммоларни маҳорат билан ишга солишди. Бу уларнинг қорақалпоғистонликлар орасида қандай популистик шиорлар акс-садо бериши ҳақида олдиндан пухта маълумотларга эга бўлганини кўрсатади. Шу билан бирга, маҳаллий аҳолининг муаммоларидан моҳирона фойдаланиш ҳолатлари бу каби шиорлар социолог ва психологлар ёрдамида пухта тайёрланганлигини кўрсатади.
- Ноқонуний тартибсизликлар бошланишидан аввал бир ҳил кийимдаги номаълум шахслар оммага таъсир ўтказиш ва назорат қилиш мақсадида Нукус шаҳрини олдиндан “сектор”ларга бўлиб олишган. Таъсир ўтказиш усулларидан бири автомобиль шиналарни ёқиш ва асосий кўчалар ва кўприкларни тўсиб қўйиш бўлди. Бу тактика постсовет ҳудудидаги бошқа шаҳарлардаги тартибсизликлар пайтида аввалдан қўлланиб келинган.
– Иғвогарларнинг кийимлари ранги бир-бирини таниб олишга кўмаклашган, бироқ айни пайтда ҳуқуқ-тартибот идоралари томонидан қизил бўёқ билан белгилашга имкон бермаган. Бу, ўз навбатида, провокаторлар ҳуқуқ-тартибот идоралари ишини олдиндан синчиклаб ўрганганини англатади.
– Популистик шиорлар ортига яшириниб тартибсизликларни уюштирганлар, давлат муассасалари биноларини эгаллаб олишга уринишган.
Кўчалар бўйлаб ҳаракатланган тартибсизлик иштирокчилари шаҳар инфратузилмасига катта зарар этказди, биноларнинг деразаларини синдиришди, ўт қўйишди. Бундан ташқари, бир неча гуруҳлар Нукус шаҳар Ички ишлар бош бошқармаси ва Миллий гвардия бошқармаси биноларига қурол-яроғларни қўлга киритиш мақсадида бир неча бор бостириб киришга уринишди.
Сон жиҳатидан сезиларли устунлигидан фойдаланиб, бу кенг тарқалган гуруҳлар ҳуқуқни муҳофаза қилиш органлари ходимларига ҳужум қилишди. Намойишчилар формадаги одамларга нисбатан шафқатсизлик ва тажовузкорлик кўрсатдилар. Кўриниб турибдики, улар бошиданоқ ҳуқуқ-тартибот идоралари ходимлари билан шиддатли тўқнашувга шай бўлишган, уларга нисбатан заррача ҳам ачинишмаган.
– Сўроқ пайтида ҳуқуқбузарлар ўзларининг хатти-ҳаракатларининг сабаб ва мақсадларини ҳаттоки асослаб бера олмадилар, одатда улар ўзлари иштирок этган воқеаларнинг моҳиятини тушунтиришда қийналадилар. Улар ҳеч қандай талаб ва норозилик йўқлигини таъкидлайдилар.
– Aфсуски, сўнгги кунларда Қорақалпоғистонда содир бўлган воқеалар биз ҳали ҳам тўғридан-тўғри маданиятли мулоқот олиб боришга тайёр эмаслигимизни яққол кўрсатмоқда. Мунозаралар ўрнига тажовузкорлик ва зўравонлик қўлланилди.
Гарчи қорақалпоғистонликлар ўз фикри ва норозилигини билдириш учун барча имкониятлар ва алоқа каналларига эга бўлган ва ҳозир ҳам мавжуд. Расмийлар мулоқотга очиқ. Aйнан шу мақсадда Конституцияга ўзгартиш ва қўшимчалар киритиладиган қонун лойиҳаси муҳокамага қўйилганди.
